‘Wij zijn gewend te ontwerpen voor hergebruik’
Goed bezig! Dat gevoel overkomt ons allemaal weleens. Je kampt al vanaf je jeugd met vliegangst en stapte daarom nooit aan boord van een vliegtuig. Of je haalde dat rijbewijs alsmaar niet en dus heb je nooit een auto aangeschaft. Decennia later blijkt dat je al die tijd goed bezig was voor milieu en klimaat. Net zo verging het bouwbedrijf De Meeuw.
De Meeuw is in omvang de 27ste bouwer van Nederland, maar het gaat er een stuk anders aan toe dan bij de meeste bouwers. Niet voor niets noemen ze zich toekomstbouwers en die toekomst begon al jaren geleden. ‘We bestaan 94 jaar en werken al zo’n vijftig jaar circulair’, vertelt Bram van Rijt, operationeel directeur van de onderneming uit het Noord-Brabantse Oirschot. ‘Toch vertellen we dat pas de laatste drie, vier jaar. De Meeuw zit van oudsher in de bouw van tijdelijke huisvesting, in de categorieën leren, werken en zorgen. Denk aan een school die snel extra klaslokalen nodig heeft, een bedrijf dat voor vijf jaar kantoorruimte wil of een leefgroep voor ouderen die uitbreidt voor extra bedden. Ook het COA is een klant, voor de huisvesting van asielzoekers.’
Maximale flexibiliteit, dus, vandaar dat ze bij De Meeuw niet doen aan vastgoed maar aan flexgoed. ‘In de fabriek maken we legoblokjes van 6 bij 3 bij 3 meter, die we ter plaatse assembleren tot gebouwen. Als het niet meer nodig is, halen we ze gewoon op om ze elders opnieuw in te zetten. Zo doen we dat al vijftig jaar, in het besef dat het zonde is om dingen weg te gooien. Alleen beseften we toentertijd nog niet dat het al helemaal zonde is nu de grondstoffen die we van Moeder Aarde geërfd hebben opraken. Het komt erop neer dat ruim 90 procent van onze productie circulair is.’ En daarmee voor een groot deel duurzaam, omdat hergebruik enorm scheelt in vervuilende productie.
De Meeuw verhuurt en verkoopt, dat laatste met terugkoopgarantie, zegt Bram. ‘Al bij de verkoop spreken we af voor hoeveel we het materiaal na afloop van de tijdelijke huisvesting terugkopen. Veel onderdelen gaan tientallen jaren mee, waarom zou je ze dan maar één keer gebruiken? Als een gebouw niet meer de functie heeft waarvoor het ooit bedoeld was, pak je de boel op om het elders te hergebruiken. Dat kan natuurlijk niet bij een betonnen casco. Wij zijn al decennia gewend om te werken met retourstromen en om iets met die retouren te doen. We zijn gewend om te ontwerpen voor hergebruik, waarbij bij wijze van spreken alleen een likje verf nodig is. En ook onze leveranciers weten al sinds jaar en dag dat we producten willen die je uit elkaar kunt halen. Terwijl wij gewend zijn circulair te werken, moeten andere bouwbedrijven nu leren dat het anders moet, weg van de lineaire aanpak.’
Geen wonder dat De Meeuw het tij mee heeft en de klanten toestromen. Immers: enerzijds is er de milieuproblematiek, anderzijds kampt Nederland met een wooncrisis. ‘Onze aanpak biedt een oplossing voor veel maatschappelijke vraagstukken’, erkent Bram. ‘Neem stikstof: we hoeven maar heel kort op de bouwplaats te zijn, wat een hoop op en neer rijden scheelt met dieselvrachtwagens en ook andere stikstof- en CO2-uitstoot tot een minimum beperkt. In onze fabriek kunnen we per dag twintig modules van 20 vierkante meter maken. Een gebouw van zeventig appartementen bestaat ruwweg uit tweehonderd modules. Daar zijn we in de fabriek dus maar twee weken mee bezig, terwijl op locatie nog zes tot acht weken nodig is voor de afwerking. Een doorlooptijd van tweeënhalve maand, wat niet haalbaar is met traditionele bouw. Zo hebben we in negen maanden vierhonderd appartementen voor Oekraïense vluchtelingen gebouwd en in een jaar tijd realiseren we ook een nieuwe wijk met vijfhonderd flexibele woningen in Nijmegen.’
‘Dat we onze producten drie of vier keer hergebruiken is heel duurzaam’
Een mooi voorbeeldproject speelt zich af in de eigen achtertuin van De Meeuw. ‘We gaan honderd woningen bouwen op een industrieterrein in Oirschot. Dat worden zo’n beetje onze buren. Het is voor een woningcorporatie en die woningen blijven er dertig jaar staan. Daarna halen we ze weg, want volgens het bestemmingsplan blijft het een industrieterrein. Alleen heeft de gemeenteraad nu unaniem besloten om het tijdelijk voor wonen te bestemmen.’ Na die dertig jaar wordt de boel gedemonteerd en op een andere plek weer opgebouwd. ‘Dat we onze producten drie of vier keer hergebruiken is heel duurzaam. Hoewel we nog veel met staal en beton werken, reduceren we door slim hergebruik van deze materialen nu al 55 procent CO2 en we streven ernaar om steeds meer biobased materialen te gebruiken. Dat willen we blijven opkrikken om onze voetafdruk nog verder te verkleinen. Ook willen we in 2029 volledig energieneutraal zijn.’
Bouwen, bouwen, bouwen en zo flexibel als maar kan, zou je dus zeggen gezien het grote woningtekort. De Meeuw kan in een handomdraai projecten uit de grond stampen en stuit daarbij niet op het welbekende obstakel. ‘Voor de stikstofcrisis hebben wij een oplossing’, verzekert Bram. ‘Onze manier van bouwen reduceert de stikstofuitstoot op de bouwlocatie met 75 procent.’ Maar er zijn wel een paar andere hindernissen waar het net als alle andere bouwers tegenaan loopt. ‘De hoge rente en de hoge grondstofkosten. Zeker, wij circuleren veel, maar bij een uitbreiding van het woningbestand ontkomen ook wij er niet aan nieuwe grondstoffen in te kopen. En aangezien die steeds schaarser worden, worden ze ook steeds duurder.’
Toch biedt circulair bouwen ook daar voordelen. ‘In feite hebben wij veel grondstoffen twintig jaar geleden gehedged. Wij zien een gebouw als een materialenbank die we continu hergebruiken en op waarde houden. De vierkantemeterprijs van toen kunnen we daardoor waarderen op de vierkantemeterprijs van nu.’ Bram kan het de conculega’s dan ook alleen maar aanbevelen. ‘Waarom zou je nog bouwen voor de eeuwigheid? Je moet er op een andere manier naar kijken: je bent niet klaar zodra je een gebouw oplevert, dan moet je bedenken wat ermee gebeurt als het zijn functie verliest. Eigenlijk is het niet zo moeilijk, bovendien kan het geld opleveren. Circulair bouwen is veel efficiënter en bespaart enorm in de kosten. Precies de redenen waarom wij het al vijftig jaar doen.’
Bram van Rijt
VDL De Meeuw groep